آشنایی با
دپارتمان تشخیص مولکولی دنا
«تشخیص مولکولی» (Molecular Diagnostics) مجموعه آزمایش‌هایی است که به لطف پیشرفت‌های تکنولوژی در سال‌های اخیر توسعه فراوانی یافته و برای مطالعه مولکول‌های زنده، مانند DNA و RNA، استفاده می‌شود. از این روش‌ها برای تعیین دقیق ریسک انواع بیماری‌های ژنتیکی و نیز بررسی وجود عفونت در بدن استفاده می‌شود.
در بسیاری از موارد، یک آزمایش مولکولی دقت بیشتری در مقایسه با روش‌های مرسوم دیگر ارائه می‌دهد. برای مثال، پزشکان ممکن است از این تست‌ها برای تعیین ژنتیک خاص نوعی سرطان استفاده کنند و در نتیجه بتوانند درمان بهتری ارائه دهند.
آزمایش مولکولی به دنبال قطعاتی از DNA یا RNA است که با بیماری‌های خاصی مرتبط هستند. این روش در صورت انجام صحیح، بسیار دقیق است. در برخی موارد، انجام یک آزمایش مولکولی پس از تشخیص اولیه و احتمالی بر اساس علائم و تست‌های دیگر، می‌تواند نتیجه قطعی به پزشک و بیمار ارائه دهد.
با استفاده از تکنیک‌های مختلفی که برای این نوع تست‌ها توسعه یافته است، پزشکان نمونه‌ای از بدن جمع آوری می‌کنند و سپس نمونه را به روشی کمی متفاوت پردازش می‌کنند تا مولکول‌ها بیشتر قابل مشاهده باشند. سپس، یک تکنسین نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند و گزارشی ارائه می‌دهد.
برخی از بیماری‌هایی که با آزمایش‌های مولکولی قابل تشخیص هستند عبارتند از:
- عفونت‌ها، مانند HIV، آنفولانزا و هپاتیت
- بیماری‌های ارثی، مانند فیبروز کیستیک و تالاسمی
- سرطان
- اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم داون
آزمایش‌های مولکولی همچنین می‌تواند برای تعیین خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها، مانند بیماری آلزایمر و سرطان سینه مورد استفاده قرار گیرد.
طراحی و توسعه
آزمایش‌های مولکولی به عنوان یک علم مجزا در اواخر قرن بیستم آغاز شد و دانشمندان شروع به توسعه روش‌هایی برای مطالعه ساختار و عملکرد مولکول‌های DNA و RNA کردند. برخی از پیشگامان مهم آزمایش‌های مولکولی عبارتند از:
- جیمز واتسون و فرانسیس کریک، دانشمندان آمریکایی که ساختار DNA را یافتند،
- مارشال نیبورگ، دانشمند آمریکایی که کد ژنتیکی را کشف کرد،
- کارل ساگر، دانشمند آمریکایی که اولین ژنوم را توالی‌یابی کرد.
انواع آزمایش‌های مولکولی
آزمایش‌های مولکولی به سرعت در حال تکامل هستند و تعداد فزاینده‌ای از تست‌ها در دسترس جامعه پزشکیاست. به عنوان مثال، آزمایش‌های PCR COVID-19 نوعی آزمایش مولکولی بود که دانشمندان به سرعت در پاسخ به همه‌گیری COVID-19 توسعه دادند.
به طور کلی، آزمایش‌های مولکولی به دو دسته‌ی گسترده با بسیاری از زیرگروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند:
- توالی‌یابی و آزمایش ژنوم (Genome sequencing)
توالی‌یابی ژنوم به معنای تجزیه و تحلیل مواد ژنتیکی سلول (به طور کامل یا بخشی از آن) برای جستجوی ژن‌های خاص یا تغییرات ژنی است. ژن‌ها از DNA تشکیل شده اند و دستورالعمل‌هایی را برای سلول در مورد ساخت پروتئین‌ها فراهم می‌کنند.
توالی‌یابی ژنوم همچنین می‌تواند ارزیابی کند که آیا فرد، دارای ژن مرتبط با یک بیماری است یا خیر. مثلا برای کمک به پیش‌بینیِ واکنش فرد به داروهای خاص است. به عنوان مثال، ممکن است افراد دارای برخی ژن‌های خاص، به بعضی داروها پاسخ خوبی ندهند یا در معرض خطر بالاتر در زمینه واکنش‌های آلرژیک خاص باشند. این نوع آزمایش مزایای زیادی دارد، از جمله:
- تعیین مشکلات پیش از بارداری: اگر فرد دارای ژن بیماری‌های مضر یا بالقوه کُشنده باشد، این تست‌ها ممکن است بر تصمیمات او در برنامه‌ریزی خانوادگی و آینده تأثیر بگذارد.
- افزایش میزان سلامتی: فردی که خطر ابتلا به بیماری‌های خاصی در او بیشتر است، ممکن است بر اساس نتیجه این تست‌ها، سبک زندگی خود را در راستای کاهش خطر این بیماری‌ها تنظیم کند، مثلا با آزمایش‌های انواع مختلف ژن‌های مرتبط با سرطان.
- سایر کاربردها: مثلا برخی از افراد برای یافتن اصل و نسب احتمالی خود، آزمایش‌های ژنتیکی مربوطه را انجام می‌دهند.
- نشانگرهای ژنتیکی (Genetic markers)
نوع دیگری از آزمایش ژنتیکی، شامل جستجوی نشانگرهای ژنتیکی مربوط به عفونت یا بیماری است. این آزمایش‌ها به جای توالی‌یابی ژنوم فرد، به دنبال سیگنال‌های ژنتیکی در نمونه هستند که با بیماری مشکوکِ مورد نظر مرتبط هستند.
آزمایش PCR COVID-19 یکی از این نمونه‌هاست. این آزمایش به دنبال نشانگرهای ژنتیکی منتقل‌شده توسط ویروسی است که باعث بیماری کرونا می‌شود.
انکولوژیست‌ها همچنین ممکن است آزمایش ژنتیکی را روی انواع خاصی از تومورهای سرطانی انجام دهند. امضای ژنتیکی ممکن است اطلاعاتی در مورد نوع سرطانی که فرد به آن مبتلاست، و همچنین این‌که کدام روش درمانی به احتمال زیاد مؤثر است، ارائه دهد.
مزیت اصلی آزمایش نشانگرهای ژنتیکی، دقت بالایی آن است. در برخی موارد، این آزمایش‌ها می‌توانند برای تأیید یک تشخیص اولیه به کار روند. همچنین، می‌تواند در اخذ تصمیمات پزشکی آگاهانه و یا درمان را بهتر به تیم درمانی کمک کند.
بخش انجام تست‌های مولکولی
بخش آزمایش‌های مولکولی در آزمایشگاه، مسئول انجام آزمایش‌های مولکولی روی نمونه‌های خون، ادرار، بزاق، مایع مغزی نخاعی یا سایر مایعات و بافت‌های بدن است. برخی از تکنیک‌ها و آزمایش‌های مولکولی رایج عبارتند از:
- آزمایش پلیمراز زنجیره‌ای (PCR) یا Polymerase Chain Reaction
- هیبریداسیون درجا فلورسنت (FISH) یا Fluorescence In Situ Hybridization
- تست میکروآرایه (Microarray testing)
- تست تکثیر چندگانه مبتنی بر لیگاسیون پروب (MLPA)
- روش آرایه هیبریداسیون ژنومی مقایسه‌ای (CGH-array)
- توالی‌یابی ژنوم یا Genome sequencing
- سیتوژنتیک (Cytogenetics)
- آزمایش توالی‌یابی نسل جدید (NGS) یا Next Generation Sequencing
- آزمایش توالی‌یابی کل اگزوم (WES) یا Whole Exome Sequencing
- آزمایش توالی‌یابی کل ژنوم (WGS) یا Whole Genome Sequencing
معرفی سایر
دپارتمان‌های تخصصی دنا
آزمایشگاه پاتوبیولوژی دنای ارومیه، مجموعه کاملی از تمامی بخش‌های آزمایشگاهی را داراست و بر همین اساس قادر است طیف بسیار وسیعی از آزمایش‌ها را در کوتاه‌ترین زمان و با کیفیت بالا به انجام برساند.
درباره آزمایشگاه دنا
مجموعه آزمایشگاهی تخصصی پاتوبیولوژی دنا، پیشرو در ارومیه و شمال‌غرب کشور با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن و پرسنل فنی متخصص، در فضایی آرام با دسترسی آسان.
فلسفه کاری
پس از سال‌ها فعالیت در سمت‌های گوناگون، تیم مؤسسان آزمایشگاه دنا تصمیم به تأسیس آزمایشگاهی متفاوت گرفتند که جایگاه جدیدی از خدمات تشخیصی را ارائه کند.
تیم آزمایشگاه
ما برای رسیدن به اوج، همکاران خود را به دقت و از میان بهترین کارشناسان انتخاب کرده‌ایم و معتقدیم نیروی انسانی، بزرگ‌ترین دارایی یک مجموعه تشخیصی است.