آشنایی با
دپارتمان HPLC و TDM دنا
HPLC یا کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (High-Performance Liquid Chromatography) یک روش جداسازی و آنالیز مواد شیمیایی است که بر اساس جذب و دفع مواد شیمیایی در یک ستون کروماتوگرافی عمل می‌کند.
TDM یا پایش دارویی درمانی (Therapeutic Drug Monitoring) نیز روشی برای سنجش غلظت دارو در خون یا سایر مایعات بدن است. TDM به پزشکان کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنند که بیماران دوز مناسب دارو را دریافت می‌کنند و دارو به طرز مؤثر عمل می‌کند.
تست‌های HPLC
تست HPLC آزمایشی است که برای جداسازی و آنالیز مواد شیمیایی در یک نمونه استفاده می‌شود. برای انجام تست HPLC، نمونه از طریق یک ستون کروماتوگرافی عبور داده می‌شود. مواد شیمیایی در نمونه با توجه به قدرت جذب و دفع آنها در ستون کروماتوگرافی جدا می‌شوند.
پس از جداسازی، مواد شیمیایی در نمونه با یک آشکارگر شناسایی می‌شوند. آشکارگر سیگنالی تولید می‌کند که با غلظت ماده شیمیایی در نمونه، متناسب است. سیگنال آشکارگر توسط یک کامپیوتر ثبت می‌شود.
HPLC یک روش مهم تحلیلی در بسیاری از آزمایشگاه‌ها برای طیف گسترده‌ای از کاربردهاست از جمله:
- کنترل کیفیت مواد شیمیایی و دارویی
- بررسی نمونه‌های محیطی
- تجزیه و تحلیل مواد غذایی و نوشیدنی‌ها
- آنالیز نمونه‌های بیولوژیکی مانند خون، ادرار و بافت‌ها
تاریخچه HPLC
HPLC در دهه 1960 توسعه یافت. اولین دستگاهِ این روش، توسط دو دانشمند به نام‌های لینوس پاولینگ و آلفرد گیتس اختراع شد. HPLC از آن زمان به بعد به طور قابل‌توجهی پیشرفت کرده و اکنون یکی از روش‌های تحلیلی رایج در آزمایشگاه‌هاست.
مراحل انجام آزمایش‌های HPLC
انجام آزمایش‌های HPLC بسته به نوع نمونه و کاربرد آنها، مراحل متفاوتی دارد. با این حال، به طور کلی، مراحل زیر در این بخش دنبال می‌شود:
- آماده کردن نمونهابتدا نمونه برای آزمایش آماده می‌شود که می‌تواند شامل فیلتر کردن نمونه، رقیق کردن نمونه و یا استخراج ماده شیمیایی مورد نظر از نمونه باشد. آماده‌سازی نمونه بستگی به نوع و کاربرد آن دارد. به عنوان مثال، برای تجزیه و تحلیل نمونه‌های خون، ممکن است نمونه سانتریفیوژ شود تا پلاسما از سلول‌ها جدا شود.
- تزریق نمونهنمونه‌ی آماده‌شده به دستگاه HPLC تزریق می‌شود. تزریق نمونه توسط یک سرنگ یا یک پمپ انجام می‌گردد.
- جداسازی مواد شیمیاییپس از تزریق، نمونه از یک ستون کروماتوگرافی عبور داده می‌شود. ستون کروماتوگرافی حاوی مواد جاذبی است که مواد شیمیایی در نمونه به آن متصل می‌شوند. مواد شیمیایی در نمونه با توجه به قدرت جذب و دفع آنها در ستون کروماتوگرافی جدا می‌شوند.
- تشخیص مواد شیمیاییمواد شیمیاییِ جدا شده، توسط یک ماده به نام «آشکارگر» شناسایی می‌شوند. آشکارگر سیگنالی تولید می‌کند که با غلظت ماده شیمیایی در نمونه متناسب است. سیگنال آشکارگر توسط یک کامپیوتر ثبت می‌شود.
- تحلیل نتایجتیم فنی آزمایشگاه، نتیجه به‌دست‌آمده را آنالیز می‌کنند. آنها زمان ماند مواد شیمیایی در ستون کروماتوگرافی را بررسی می‌کنند تا مواد شیمیایی را شناسایی کنند. پرسنل آزمایشگاه همچنین از سیگنال آشکارگر برای تعیین غلظت مواد شیمیایی در نمونه استفاده می‌کنند.
- گزارش نتایجگزارش به‌دست‌آمده ممکن است شامل فهرستی از مواد شیمیایی شناسایی‌شده در نمونه، غلظت مواد شیمیایی، و زمان ماند مواد شیمیایی در ستون کروماتوگرافی باشد.
تست‌های پرکاربرد HPLC در پزشکی
برخی از رایج‌ترین کاربردهای HPLC در پزشکی عبارتند از:
- تشخیص بیماری برای تشخیص بیماری‌هایی مانند دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی. به عنوان مثال، HPLC می‌تواند برای اندازه‌گیری غلظت گلوکز در خون برای تشخیص دیابت یا اندازه‌گیری غلظت کلسترول در خون برای تشخیص بیماری‌های قلبی استفاده شود.
- نظارت بر روند درمان بیماری نظارت بر درمان بیماری‌هایی مانند سرطان و HIV/AIDS. مثلا HPLC می‌تواند برای اندازه‌گیری غلظت داروهای ضد سرطان در خون تجویز شود، برای اطمینان از این‌که دارو به طور مؤثر عمل می‌کند.
- شناسایی عوارض جانبی داروهاشناسایی عوارض جانبی داروها. به عنوان مثال، HPLC می‌تواند به‌منظور اندازه‌گیری غلظت داروهای ضد افسردگی در خون برای شناسایی عوارض جانبی مانند افزایش وزن یا اختلال خواب استفاده شود.
ابداع تکنیک TDM
توسعه‌ی روش دیگر به‌کار رفته در این دپارتمان یعنی TDM در دهه 1960 با توسعه آنتی‌بیوتیک‌های ضد باکتریایی آغاز شد. پزشکان نیاز داشتند تا غلظت آنتی‌بیوتیک‌ها را در خون بیماران اندازه‌گیری کنند تا اطمینان حاصل کنند که بیماران دوز مناسب را دریافت می‌کنند و آنتی‌بیوتیک‌ها به طور مؤثر عمل می‌کنند.
TDM از آن زمان به بعد گسترش فراوانی یافت و امروزه برای پایش غلظت داروهای مختلف از جمله ضد صرع‌ها، ضد افسردگی‌ها، داروهای ضد HIV و داروهای ضد سرطان تجویز می‌شود.
تست‌های بخش TDM
تست TDM آزمایشی است که برای اندازه‌گیری غلظت دارو در خون یا سایر مایعات بدن انجام می‌شود. این تست معمولاً به صورت خون‌گیری انجام می‌شود، اما گاهی اوقات ممکن است نمونه‌ی ادرار یا بزاق نیز گرفته شود. نمونه خون یا سایر مایعات بدن به آزمایشگاه فرستاده شده و غلظت دارو در نمونه سنجش می‌شود.
TDM بخش مهمی از آزمایشگاه‌های بالینی برای کاربردهای زیر است:
- اطمینان از دریافت دوز مناسب دارو برای بیماران
- بهینه‌سازی درمان برای بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند صرع، افسردگی و HIV/AIDS
- شناسایی و مدیریت عوارض جانبی داروها
- پایش اثربخشی درمان
انواع روش‌های TDM
تکنیک‌های مختلفی برای آزمایش‌های TDM بسته به نوع دارو و آزمایشگاه وجود دارد که بعضی از انواع متداول آن عبارتند از:
- روش ایمونواسی (Immunoassay) اندازه‌گیری غلظت دارو در نمونه با استفاده از آنتی‌بادی‌های خاصی که به دارو متصل می‌شوند. آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می‌شوند و به مواد بیگانه، و از جمله داروها متصل می‌شوند. برای انجام آزمایش ایمونواسی، نمونه خون یا سایر مایعات بدن با آنتی‌بادی‌های خاصی که به دارو متصل می‌شوند مخلوط می‌شود. اگر دارو در نمونه وجود داشته باشد، آنتی‌بادی‌ها به دارو متصل می‌شوند و کمپلکسی ایجاد می‌کنند. سپس کمپلکس به یک دستگاه اندازه‌گیری اضافه می‌شود و غلظت دارو در نمونه اندازه‌گیری می‌شود.
- روش کروماتوگرافی (Chromatography) به‌منظور جداسازی دارو از سایر اجزای نمونه و اندازه‌گیری غلظت دارو. برای انجام آزمایش کروماتوگرافی، نمونه خون یا سایر مایعات بدن از طریق ستون حاوی مواد جاذب، مانند ژل یا سیلیکا، عبور داده می‌شود. دارو به مواد جاذب متصل شده ولی سایر اجزای نمونه از آن عبور می‌کنند. سپس دارو با یک حلال مناسب از مواد جاذب جدا می‌شود و غلظت دارو اندازه‌گیری می‌شود.
- روش طیف‌سنجی (Spectroscopy) برای اندازه‌گیری غلظت دارو در نمونه با اندازه‌گیری جذب یا انتشار نور توسط دارو. هر دارو دارای طیف جذبی یا انتشار منحصر به فرد است که به ساختار مولکولی دارو بستگی دارد. برای انجام آزمایش طیف‌سنجی، نمونه خون یا سایر مایعات بدن در معرض نور با طول موج مناسب قرار می‌گیرد. دارو، نور را جذب یا منتشر می‌کند و شدت نور جذب یا منتشرشده، اندازه‌گیری می‌شود. غلظت دارو در نمونه از طریق اندازه‌گیری شدت نور جذب یا منتشره تعیین می‌شود.
معرفی سایر
دپارتمان‌های تخصصی دنا
آزمایشگاه پاتوبیولوژی دنای ارومیه، مجموعه کاملی از تمامی بخش‌های آزمایشگاهی را داراست و بر همین اساس قادر است طیف بسیار وسیعی از آزمایش‌ها را در کوتاه‌ترین زمان و با کیفیت بالا به انجام برساند.
درباره آزمایشگاه دنا
مجموعه آزمایشگاهی تخصصی پاتوبیولوژی دنا، پیشرو در ارومیه و شمال‌غرب کشور با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن و پرسنل فنی متخصص، در فضایی آرام با دسترسی آسان.
فلسفه کاری
پس از سال‌ها فعالیت در سمت‌های گوناگون، تیم مؤسسان آزمایشگاه دنا تصمیم به تأسیس آزمایشگاهی متفاوت گرفتند که جایگاه جدیدی از خدمات تشخیصی را ارائه کند.
تیم آزمایشگاه
ما برای رسیدن به اوج، همکاران خود را به دقت و از میان بهترین کارشناسان انتخاب کرده‌ایم و معتقدیم نیروی انسانی، بزرگ‌ترین دارایی یک مجموعه تشخیصی است.